ก่อนฝันร้ายจะมาเยือนงานศิลปะ

เมื่อฝันร้ายย่างกรายมาเยือนผลงานศิลปะของคุณ

ชีวิตประจำวันคุณมีอะไรต้องทำมากมาย งานก็ต้องทำ ชีวิตก็ต้องใช้ ยุ่งจนลืมไปว่ามีอะไรเก็บไว้ตรงไหนอย่างไรบ้าง จนวันหนึ่งคุณสำรวจผลงานศิลปะที่ซื้อมาเก็บสะสม และพบว่ามีจุดหรือรอยบางอย่างปรากฏบนผลงานศิลปะแสนรัก เล็กใหญ่บ้างต่างกันไป กระดาษบางชิ้นเปลี่ยนสี คุณตกใจ หาคำตอบ และพบว่ามันคือเชื้อรา ต้นเหตุของโรคร้ายที่ทำให้ผลงานศิลปะของคุณป่วย ลองมาทำความรู้จักมันมากขึ้นเพื่อหาทางป้องกัน ก่อนที่ผลงานล้ำค่าของคุณจะถูกเชื้อรากลืนกินจนไม่เหลืออะไร

เชื้อราในผลงานศิลปะเกิดจากอะไรได้บ้าง

อากาศ

เมืองไทยส่วนมากแล้วก็เรียกได้ว่าร้อนแทบตลอดทั้งปี แต่มีความชื้นสัมพัทธ์สูงในฤดูฝน การออกแบบอาคารบ้านเรือนส่วนใหญ่จึงเป็นแนวปิดทึบเพื่อติดตั้งเครื่องปรับอากาศช่วยลดความร้อน จึงขาดระบบระบายอากาศที่ดีพอเพราะเปิดเฉพาะตอนใช้งาน พอไม่ใช้ก็ปิด เมื่อทั้งห้องเข้าสู่สภาวะมิดชิด ไร้การควบคุมอุณหภูมิ ไม่มีการระบายอากาศ ความชื้นสะสมจากผนังหรือวัตถุหนึ่งใดจะค่อยๆ คลายตัวออกมา สร้างการเปลี่ยนแปลงต่อผลงานที่คุณได้มาในราคาแสนแพง

วัสดุตัวปัญหา

วัสดุที่ติดมากับผลงาน ผ้า ไม้ วัสดุประเภทกาวที่ใช้เชื่อมพื้นผิว ตัวปิดกรอบด้านหลัง ตะปู สารพัดวัสดุที่อาจเป็นต้นเหตุของรา ในช่วงแรกอาจพบว่ามันไม่มีปัญหา แต่ด้วยระยะเวลาที่ผ่านไป ฝน แสงแดด ความอับชื้นสะสมจะค่อยๆ เผยตัวออกมา ทำปฏิกิริยากับผลงาน กระดาษ และวัสดุ เชื้อราค่อยๆ ก่อตัวขึ้น จากจุดเล็กๆ แล้วจึงขยายพื้นที่ออกไปอย่างควบคุมไม่ได้

ความเสียหายจากกาลเวลา

นอกจากราแล้ว กาลเวลาที่ผ่านไปย่อมทำให้วัสดุย่อมเปลี่ยนแปลงทางกายภาพจนเป็นที่มาของการชำรุดเสื่อมสภาพเช่น กระดาษกรอบ โค้งงอ ฉีกขาดง่าย เนื้อไม้แอ่นตัว เบี้ยวบิดจนผิดรูป หรือเนื้อวัสดุบางชนิดเกิดรอยแตกร้าว เป็นต้น การควบคุมความชื้นและอุณหภูมิเป็นเป็นสิ่งสำคัญลำดับแรก เพื่อให้พ้นจากความไม่พึงปรารถนาข้างต้น เพียงคุณหาพื้นที่ปลอดภัย เป็นระเบียบมิดชิด แต่ยังคงมีระบบหรือช่องทางการระบายอากาศที่ดี ระบบป้องกันความปลอดภัย

ฝุ่น
เคยสงสัยไหมฝุ่นที่เกาะบนผลงานศิลปะมาจากไหนมากมายทั้งที่บริเวณจัดเก็บไม่ได้เป็นพื้นที่เปิดโล่ง ปกติแล้วในอากาศมีละอองวนเวียนหมุนเวียนโดยที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า หรือบางทีอาจเป็นสิ่งที่ติดตามตัวหรือเสื้อผ้า เมื่อคุณจากไป สิ่งเหล่านั้นอาจตกค้างอยู่จนเป็นสาเหตุที่ไม่ได้ตั้งใจ รวมถึงหากอยู่ในพื้นที่ซึ่งไม่ได้มองเห็นได้ง่ายหรือมีคนช่วยทำความสะอาดบ้าง เมื่อปล่อยไว้นานฝุ่นจึงเกาะสะสมกลายเป็นคราบหนาพร้อมให้คุณแปลกใจ

สัตว์เลี้ยง
หากคุณไม่ได้แขวนหรือติดตั้งผลงานทุกชิ้นในที่ปลอดภัย สัตว์เลี้ยงน่ารัก ตาใสแป๋ว ที่บางครั้งก็อาจกลายเป็นตัวร้าย ทิ้งคราบไม่พึงประสงค์เช่นปัสสาวะหรืออาเจียนตามบริเวณต่างๆ ของบ้านเพื่อแสดงอาณาเขตตามสัญชาติญาณ และคงโชคร้ายหากพวกมันทิ้งคราบเหล่านั้นไว้บนผลงานศิลปะของคุณ หลีกเลี่ยงเหตุการณ์นี้ได้ด้วยการหาพื้นที่ปลอดภัยสำหรับจัดเก็บ

สารพัดสัตว์ไม่ได้รับเชิญ
นอกจากพื้นที่อับ สกปรก มืด และคับแคบ เมื่อความชื้นสัมพัทธ์สูงและสะสมอยู่นานพอ นั่นคือสภาพแวดล้อมแสนโปรดปรานของเหล่าแมลงหรือสัตว์ต่างๆ เช่น หนู จิ้งจก ไส้เดือน นก สารพัดสัตว์ไม่ได้รับเชิญจะเริ่มอพยพมาใช้เป็นแหล่งที่อยู่อาศัย ตามมาด้วยสารพัดคราบสกปรกมากมายที่คาดเดาไม่ได้ และสิ่งเหล่านี้สามารถสร้างความเสียหายกับผลงานของคุณจนทำให้ต้องนำงานไปซ่อมหรือทำความสะอาดใหม่กันเลยทีเดียว

ช่วยงานศิลปะก่อนฝันร้ายจะมาเยือน

สัมผัสอย่างเข้าใจ

การหยิบ จับหรือสัมผัสผลงานโดยตรงควรใส่ถุงมือทุกครั้ง โดยเฉพาะเนื้อวัสดุประเภทกระดาษที่มีความบอบบางและละเอียดอ่อนสูง เพื่อป้องกันฝุ่น คราบสกปรก และน้ำมันธรรมชาติจากผิวหนังสัมผัส

ในอากาศที่ดี และสถานที่ที่ใช่

ผลงานควรถูกควบคุมอยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีอุณหภูมิเหมาะสม แห้ง ไม่ร้อนหรือชื้นจนเกินไป พ้นจากการถูกแสงแดดโดยตรง และควรนำผลงานออกมาอยู่ในอากาศที่ถ่ายเท อากาศไหลเวียน พบแสงแดดและสายลมเสียบ้าง ไม่ควรเก็บในพื้นที่อุณภูมิคงที่ที่มีลักษณะอับชื้น เพราะนั่นคือของโปรดเชื้อรา

สวมสิ่งป้องกันให้ผลงานศิลปะ

การเคลือบจะช่วยให้ภาพเขียนมีอายุนานขึ้นและเกิดเชื้อราได้ยากขึ้น ส่วนมากแล้วศิลปินมักนิยมเคลือบงานด้วยวานิชเมื่อสีแห้งสนิท และอย่าลืมว่าการเคลือบนี้เหมาะกับผลงานบางประเภทเท่านั้น

กำจัดตัวปัญหา

หากคุณพบราเกิดขึ้นแล้วอาจใช้แปรงปัด ใส่ถุงมือและที่ปิดจมูกแบบ N95 จะสามารถป้องกันการฟุ้งกระจายของราได้ดีที่สุด เนื้อวัสดุบางประเภท (บางประเภทเท่านั้น) อาจใช้น้ำอุ่น น้ำส้มสายชูผสมน้ำ หรือแอลกอฮอล์ 70-90 % ในการเช็ดออกเพื่อกำจัดราที่ติดอยู่ แต่ไม่สามารถฆ่าสปอร์ของรา แล้วใช้น้ำยาซักผ้าขาวที่มีส่วนผสมของไฮโปคลอไรเช็ดบริเวณที่ราขึ้น แต่ทั้งนี้ก็ขึ้นอยู่กับลักษณะของผ้าใบว่ามีลักษณะเนื้อหนาหรือบางอย่างไร แล้วนำไปผึ่งแดดจนแห้ง

พาไปหาหมอ

ผลงานบางชิ้นต้องพาไปหมอเท่านั้น เพราะอาจมีสภาพเกินเยียวยาและไม่สามารถใช้วัสดุอุปกรณ์หรือน้ำยาที่หาได้ตามร้านค้าทั่วไปในการดูแล นักอนุรักษ์คือหมอของผลงานศิลปะ คุณควรหาข้อมูลเบื้องต้น เหมือนเวลาที่พาตัวเองไปหมอนั่นล่ะ ผลงานศิลปะก็เช่นกัน

สถานที่ปลอดภัยคือบ้านของงานศิลปะ

การควบคุมความชื้นและอุณหภูมิเป็นเป็นสิ่งสำคัญลำดับแรก เพื่อให้พ้นจากความไม่พึงปรารถนาข้างต้น เพียงคุณหาพื้นที่ปลอดภัย เป็นระเบียบมิดชิด แต่ยังคงมีระบบหรือช่องทางการระบายอากาศที่ดี ระบบป้องกันความปลอดภัย เพื่อป้องกันปัญหาและไม่ต้องมาตามแก้ปัญหาทีหลัง หรือหากต้องการคำแนะนำมากกว่านี้ JWD Art Space ยินดีให้คำปรึกษาสำหรับคุณ