โอกาสของงานศิลปะกับนักสะสมงานยุคใหม่

รสนิยม ความนิยมชมชอบของคนรุ่นมิลเลนเนียล (Millennials หรือ Gen Y ผู้ที่เกิดช่วงปี 1981-1996 หรือมีอายุปัจจุบันอยู่ที่ระหว่าง 24 – 39 ปี) ได้ปฏิวัติทุกอย่างตั้งแต่ธุรกิจการใช้รถร่วมกัน การส่งอาหาร แฟชั่นสนีกเกอร์ จนไปถึงเทรนด์ออกเดท แต่หากจะว่าด้วยเรื่องวงจรตลาดศิลปะแล้วยังถือว่าห่างไกล ก้าวไปอย่างช้าๆ แต่ก็มีประเด็นชวนติดตามว่าคนรุ่นใหม่ให้ความสนใจเกี่ยวกับการสะสมผลงานศิลปะมากขึ้น มีการเพิ่มช่องทางการซื้อขาย จากรายงานในปี 2020 โดย The Art Basel และ UBS Global Art Market Report พบว่ากลุ่ม Gen Y กลายมาเป็นกลุ่มนักสะสมซึ่งเติบโตเร็วที่สุดและเป็นกลุ่มลูกค้าที่มีการจ่ายสูงสุดมากกว่ากลุ่มใดๆ

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา หลายแกลเลอรีได้ให้ความสำคัญกับการดึงดูดใจคน Gen Y ซึ่งเป็นกลุ่มที่มีกำลังทางการเงินดีแต่อาจไม่ค่อยมีเวลา ซึ่ง Heather Flow ที่ปรึกษาด้านศิลปะในนิวยอร์กให้ความเห็นว่าลูกค้าที่เธอทำงานให้ราว 70% เป็นกลุ่ม Gen Y ซึ่งธุรกิจนี้ ความแม่นยำถือเป็นกุญแจอันสำคัญในการดำเนินงาน การที่แกลเลอรี่มีความโปร่งใส ความยืดหยุ่น ความหลากหลาย และความยั่งยืน ย่อมดึงดูดให้นักสะสมรุ่นใหม่สนใจและเข้าหา

คนรุ่นใหม่มองงานศิลปะผ่านคุณค่าทางสังคมและในแง่การลงทุน ซึ่ง Heather Flow ตั้งข้อสังเกตว่ารสนิยมการสะสมของคนรุ่นใหม่นั้นเป็นไปในทำนองเดียวกับกลุ่มเบบี้บูมเมอร์ (Baby Boomer กลุ่มคนช่วงอายุระหว่าง 55 ถึง 73 ปี) ว่าในทศวรรษ 1960 และ 70 นั้นเป็นยุคที่เชื่อมโยงกับการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและการเมืองอันไม่หยุดนิ่ง มีความคู่ขนานคล้ายกัน ดังที่คนรุ่นเก่านี้เปิดใจกว้างให้กับศิลปะการถ่ายภาพและสื่อผสม ส่วนคนรุ่นใหม่ก็สนใจในวิดีโออาร์ทและพวกนิวมีเดีย (New Media) สื่อให้เห็นว่าพวกเขาต่างเข้าใจในวิวัฒน์แห่งศิลปะ

แต่ทั้งนี้ จากรายงานของ The Art Market 2020 ได้ให้ข้อมูลว่านักสะสมอายุระหว่าง 40 ถึง 64 ปียังคงเป็นกลุ่มใหญ่สุด คิดเป็น 62% ของผู้ซื้อทั้งหมดในปี 2019 แต่กลุ่มที่กำลังมาแรงคือนักสะสมที่มีอายุต่ำกว่า 40 ปีโดยคิดเป็นสัดส่วนเพิ่มขึ้นถึง 6 – 19% นอกจากนี้สิ่งที่สนใจกว่าคือนักสะสมที่เป็นผู้หญิงจ่ายเงินมากกว่านักสะสมชายถึง 25%

นักสะสม Paul Leong มีผลงานของศิลปินหลายคน ไม่ว่าจะเป็น Wolfgang Tillmans, Klara Lidén, Ian Cheng และ Jill Mulleady โดยการซื้อครั้งที่สำคัญสุดคือที่งาน Art Basel Miami ปี 2011 นอกจากนี้เขายังสร้างฐานสำคัญให้ตัวเองเมื่อจ่ายเงินซื้อผลงานศิลปะ ไม่ว่าจะเป็นสร้างความสนิทสนมกับศิลปินโดยตรง ให้การสนับสนุนมูลนิธิหรือกลุ่มพิพิธภัณฑ์ ครั้งหนึ่งเขาเคยให้สัมภาษณ์ว่าหนึ่งในความสำคัญของชีวิตและสังคมของเขาคือการก้าวเข้าสู่โลกศิลปะและตลาดงานสะสมศิลปะ ความโปร่งใสตรวจสอบได้เป็นสิ่งสำคัญสำหรับ Leong เขาพยายามสร้างสัมพันธภาพเชื่อมโยงระหว่างนักสะสมและแกลเลอรี แต่เขาก็มองว่าการขยายตลาดงานศิลปะและการเข้าถึงข้อมูลได้ง่ายก็เป็นดาบสองคม เพราะในเมื่อผู้คนทั่วโลกสามารถค้นหารายชื่อศิลปินหน้าใหม่ได้อย่างรวดเร็วหรือเปิดเผยภาพงานโซเชียลมีเดียง่ายดาย จึงอาจส่งผลให้เกิดความต้องการสะสมงานที่รวดเร็วและมากเกินไปจนคล้ายการเกิดภาวะเงินเฟ้อ ทำให้การเฟ้นหาศิลปินคุณภาพก็คงจะยากขึ้นตามไปด้วย รวมถึงช่องทางการเข้าถึงผลงานที่มีความหลากหลายมากกว่าเดิมยิ่งทำให้ทุกอย่างขายได้ง่ายและเร็ว

ทุกวันนี้นักสะสมรุ่นใหม่กลายเป็นผู้ขับเคลื่อนวงการศิลปะโลกออนไลน์ไปเสียแล้ว อันจะเห็นได้จากช่องทางดิจิตัลของแกลเลอรีที่นำเสนอผ่านแอพพลิเคชั่นยอดฮิตอย่าง Instagram หรือ Online Viewing Rooms ของ Art Basel ซึ่งในการสำรวจพบว่าคนรุ่นใหม่ซื้องานผ่านออนไลน์ถึง 92% เลยทีเดียว ในขณะที่สัดส่วนของคนยุคเบบี้บูมเมอร์สามในสี่ไม่ข้องเกี่ยวกับการซื้องานศิลปะผ่านช่องทางออนไลน์เลย ต้องยอมรับว่า Instagram ได้กลายเป็นเครื่องมือทางการตลาดที่สำคัญซึ่งสร้างความน่าสนใจและความเชื่อมั่นให้กับทั้งศิลปินหรือแกลเลอรี ในขณะที่สามในสี่ของวัยบูมเมอร์ไม่เคยใช้ช่องทางโซเชียลในการซื้องานศิลปะเลย

แน่นอนว่าหลังจากนี้ เราจะยังคงเห็นทิศทางการเติบโตของนักสะสมรุ่นใหม่ในระยะยาวผ่านหลากช่องทางการซื้อขาย และยังเป็นกระตุ้นเตือนให้สถาบันหรือหน่วยงานทั้งหลายต้องเริ่มปรับตัวใหม่ให้เข้ากับความเปลี่ยนแปลงนี้ ไม่เช่นนั้นในวันหนึ่งอาจถูกทิ้งห่างจนไม่เหลือโอกาสใดๆ ให้ตามทัน